Europa Universalis IV’ün yeni eklenti paketi Rights of Man, beraberinde bedava 1.18 yamasıyla birlikte dün çıktı. Rights of Man ve beraberindeki 1.18 yaması Europa Universalis IV’te bu zamana kadar oyunun ana hatlarında en cesurca değişiklikler yapan güncelleme olabilir. Bu incelememizde tüm bu değişiklikleri, bu değişikliklerin oyunu ne yönde etkilediğini, iyi ve kötü yanlarını sizlere aktaracağız.

Eğer henüz Rights of Man almadıysanız, forumumuzdaki çekilişe katılarak Rights of Man ve Rights of Man Content Pack kazanma şansı elde edebilirsiniz.

Aşağıda Rights of Man ve 1.18 yamasıyla birlikte gelen en önemli değişiklikleri 5 parçaya ayırdık, bu 5 parçadan sonra diğerlerine oranla daha küçük ama yine de önemli değişikliklerden bahsedeceğiz.

Teknoloji ve Kültür

Rights of Man’in yanında gelen 1.18 yamasıyla birlikte oyundaki teknoloji sistemi tamamiyle değiştirilmiş. Eskiden bildiğiniz üzere ülkeler genellikle bulundukları coğrafyayla uyumlu bir şekilde teknolojik dezavantaja sahip bir şekilde oyuna başlıyorlardı. Yeni teknoloji sistemiyle herkes aynı teknoloji maliyeti ile oyuna başlıyor. Ancak oyunun başlamasından itibaren 50 yılda bir ortaya çıkan ‘enstitüleri’ ülkenizde yayamamanız durumunda her yıl %1 olmak üzere enstitü başına %50 bir geriye düşüş yaşıyorsunuz.

Yukarıdaki görselde de gördüğünüz üzere, bu sistemle birlikte kartlarını doğru oynadığı zaman oyunun başlangıcına çok yakın bir tarihte de olsa, Kore İngiltere’den daha ileri bir teknolojiye sahip olabiliyor.

Bu husus kimi oyuncular için olası bir alternatif tarih, kimi oyuncular için ise gerçekçilik dışı bir unsur. Eğer Common Sense eklenti paketine sahipseniz, topraklarınızda enstitü varolduğunda o toprağı geliştirerek enstitünün de yayılma hızını yükseltebiliyorsunuz. Böylelikle topraklarınıza yatırım yaparak hem ekonomik hem de teknolojik açıdan gelişmiş bir ülkeye sahip olabiliyorsunuz.

İlerideki hotfix’ler ne getirir bilinmez ancak oyundaki yeni teknoloji sistemi Batılıları dünyanın geri kalanıyla biraz ‘fazla’ eşitlemiş gibi görünüyor. Bir ülkenin yetenekli ellerde olduğu zaman tarihteki potansiyelini aşması Paradox oyunlarında her zaman tartışma konusu olmuştur. Bu teknoloji sistemiyle birlikte bu tartışmalar yeniden ortaya çıkabilir.

Oyun içerisinde şu anda mevcut 7 enstitü bulunuyor. Feodalizm, Rönesans, Kolonicilik, Matbaa, Küresel Ticaret, Fabrikalar ve Aydınlanma. Bu enstitülerden Feodalizm, göçebeler, Afrika’daki kabileler ve Amerika’daki yerliler hariç dünyanın geri kalan her yerinde hali hazırda benimsenmiş halde. Bu enstitüleri benimsediğinizde aynı zamanda teknoloji ile alakasız başka bir bonus daha elde ediyorsunuz, örneğin Feodalizmi benimsemeniz durumunda lider kapasiteniz 1 artıyor.

Peki Avrupa’yı hala önde kılan şey ne? Basitçe bu enstitülerin birçoğu Avrupa’ya bağlanmış durumda. Örneğin Rönesans sadece İtalya’da beliriyor. Kolonicilik Avrupa’daki koloniyle ilgilenen bir ülkenin liman şehrinde ortaya çıkıyor. Matbaa ise Almanya’da ortaya çıkıyor.

Oyundaki bir diğer 1.18 değişikliği kültürde yapılmış. Artık kültürler ülkenizdeki yüzdelerine göre otomatik olarak kabul edilip, o yüzde belli bir seviyenin altına indiğinde kabul edilen kültür bonusunu kaybetmiyor.

Bu değişiklik ile ülke yönetiminde oyuncunun kontrolü arttırılmış, tabi ki her kültürü kabul edip kendi ülkenizde absürt bir barış havası estiremiyorsunuz ancak yine de kimlere sıcak, kimlere soğuk baktığınız artık tamamen sizin elinizde.

Büyük Güçler

Oyun içerisinde artık 8 devlet ‘büyük güç’ olarak belirleniyor ve bu devletler büyük güç oldukları için çeşitli bonuslara – ve daha da önemlisi onlara özel çeşitli diplomatik seçeneklere sahip oluyorlar.

Bu 8 ülke belirlenirken ülkelerin sadece askeri gücüne değil, gelişmişlik seviyesine ve teknolojik durumuna bakılıyor. Siz her ne kadar çok geniş, çok yüksek asker sayısına sahip bir ülkeye sahip olsanız da, sizden daha zayıf bir ülke teknolojide sizden çok daha ilerideyse sıralamada önünüze geçebiliyor.

Büyük güçlerin oyun içerisinde sahip olduğu 4 diplomatik seçenek var. Borç Üstlenme seçeneği ile başka bir küçük ülkenin borçlarını kapatabiliyorsunuz ve bunun karşılığında o ülke ile ilişkileriniz gelişiyor. Etki Altına Alma seçeneği ile başka bir ülkeye para yardımı yapıp onların zayıf kaldığı bir yönde monark puanına sahip olmasını sağlayabiliyorsunuz, bu da tahmin edebileceğiniz gibi ilişkilerinizi güçlendiriyor.

Ancak büyük güçlerin tüm derdi küçük devletlere yardım etmek değil, aynı zamanda başkalarının işlerine de karışmayı seviyorlar. Örneğin Savaşa Müdahale Etme seçeneği ile bir büyük güç, diğer büyük güçlerin savaşına sonradan katılıp dengeleri değiştirebiliyor. Müttefiklik Bozma seçeneği ile küçük bir ülkenin başka bir ülkeyle olan müttefikliğini bozabiliyorsunuz.

Bu seçenekler arasında şüphesiz ki oyuna hem singleplayerda hem de multiplayerda etki edecek seçenek, savaşa müdahale etmek. Artık multiplayerlarda ‘dengeyi kimin bozacağı, yarın kimle müttefik olmamın gerekeceği belli olmaz’ diyip rival seçmekten çekinmeyeceksiniz. Başka bir ülkenin zayıflaması, bu ülke sizin rakibiniz ve hatta zaman zaman düşmanınız dahi olsa sizin işinize gelmiyorsa, o ülkeyi kurtarmak için savaşa girebileceksiniz.

Tecrübeli birçok Europa Universalis IV oyuncusu için bu zamana kadar gelmiş en iyi eklenti paketi Art of War’dır. Bunun sebebi bana göre Art of War’ın oyuna tonla yeni şey eklemesinden ziyade, küçük ama düşünüldüğünde ‘bu zamana kadar bu olmadan nasıl oynuyormuşum?’ dedirten mekanik eklemesidir. Bunlardan biri şüphesiz ki işgal transferi. İşte bu ‘savaşlara müdahale etme’ o ayarda bir özellik. Düşmanı ve dostu oyunun başından sonuna dek değişmeyen oyuncuların doldurduğu multiplayerları görmezden gelirsek, bu mekaniğin sık sık kullanılacağına eminim.

Hükümdar Özellikleri

Bu zamana kadar Europa Universalis IV’te hükümdarların daha detaylandırılması önerildiğinde, aile ağacı eklenmesi istendiğinde elbet arkalardan biri çıkagelir ve ‘bunları istiyorsan git Crusader Kings II oyna, bu oyunda devlet yönetiyorsun hükümdar mühim değil’ derdi. Oyuna yeni eklenen hükümdar özellikleriyle birlikte oyun Crusader Kings II’ye benzemeden bu önerilere karşılık vermeyi başarmış.

Artık hükümdarlarınız yetişkin olduklarında, tahtta 10 sene bulunduklarında ve tahtta 25 sene bulunduklarında olmak üzere 3 farklı zaman diliminde farklı bir özellik elde ediyor. Bu özelliklerin hepsi pozitif özellikler değil, dolayısıyla işiniz biraz da şansa kalmış durumda.

Hükümdarların sahip olduğu bu özellikler ülkenizin agresif genişleme değerinden tutun da diplomatik saygınlığını arttırmaya kadar çeşitli alanlarda etkili olabiliyor. Aynı zamanda bazı eventlerde hükümdarlarınızın özelliğine göre farklı bir seçenekle karşılaşabiliyorsunuz. Bu ekstra seçenekler oyunda sıradanlaşmış birçok eventi tekrardan ilginç bir hale getirebilir.

Hükümdarlarda yapılan bir diğer değişiklik, tahttan feragat mekaniği. Artık hükümdarınız çok yaşlıysa ve yetişkin bir varisiniz varsa gençlerin önünü açabiliyorsunuz. Ancak ortadan kaldırabileceğiniz tek karakter hükümdarınız değil, varisinizin Kastilya Prensi Enrique ile bir yakınlığı olduğunu düşünüyorsanız, onu da ortadan kaldırmanız mümkün. Tabi bu hareketlerinizin tamamının belli bir karşılığı var.

Yeni Din Mekanikleri

Paradox oyuncuların farklı coğrafyalarda, farklı ülkelerle oynadığı oyunlarda farklı deneyimler elde etmesi için oyuna sadece bu coğrafyalarda etki edecek küçük mekanikler eklemeye devam ediyor. Rights of Man ile birlikte bu şekilde çok sayıda mekanik eklenmiş, bunlardan 2’si din ile alakalı.

Oyunda Afrika’daki yerlilerin dini olarak bulunan Fetişistlik, farklı bonus ve özel eventlere sahip oldukları farklı farklı Kültler arasından tercihte bulunabiliyorlar. Bu kültler ülkelerin bulunduğu topraklara göre farklılık gösteriyor. Oyunda yaklaşık 15 adet farklı Kült bulunuyor.

Bu sistem genel olarak oyundaki Hindu mekaniklerini andırıyor, hükümdarınız öldüğünde yeni bir Kült seçebiliyorsunuz. Diğer devletlerle sadece savaşarak değil, aynı zamanda onları dost yaparak onların bölgelerine has Kültlere erişimi sağlayabiliyorsunuz.

Bunların yanı sıra Kıptilere tamamiyle yeni bir mekanik eklenmiş. Kıptiler artık 5 adet ‘kutsal’ toprağa sahip ve bu kutsal toprakların Kıptiler tarafından kontrol edilip, Kıpti topraklara dönüştürülmeleri halinde sadece o ülke değil, oyundaki tüm Kıpti ülkeler çeşitli bonuslar elde ediyor. Kıptiler bu şekilde misyoner gücünden tutun da disipline kadar farklı alanlarda bonuslar elde edebiliyorlar.

Kıptilerin kutsal gördükleri topraklar İskenderiye, Erivan, Antakya, Aksum ve Qasr Ibrim. Kıptiler bu toprakları kendi hakimiyetleri altına aldıklarında meşruluktan tutun da disipline kadar farklı alanlarda bonuslar elde edebiliyorlar. Farklı Kıpti ülkelerin birlikte hareket edip birbirlerinin yararına çalışmaları her ne kadar singleplayerda hayal olsa da, multiplayerda olabilecek bir şey gibi görünüyor.

Oyundaki her farklı dinin ve hatta her farklı kültürün kendisine has mekaniğinin olması gerekiyor ki birisi Fransa ile oynadığında farklı bir atmosfer, İsveç’le oynadığında farklı bir atmosfer yaşayabilsin. Ancak tüm bu farklı mekanikler oyunu kavramada zorluk çeken -hele ki yeni oyuncular için- zorluk sebebi olabiliyor. Oyundaki ayrıntılar arttıkça, kolay kavranabilirliği azalabiliyor.

Vassal Yönetimi

Oyuncunun kontrolünün arttırıldığı bir başka alan ise vassal yönetimi. Savaşta abuk sabuk hareketler yapan yapayzeka kontrolündeki müttefiğinizden belki de daha kötüsü, savaşta abuk sabuk hareketler yapan yapayzeka kontrolündeki vassalınızdır.

Artık vassallarınızda savaşta takip etmeleri üzere 3 yeni emir daha verebiliyorsunuz. Pasif Kal emrini verdiğinizde vassalınız savaşa pratikte dahil olmuyor, ordusunu kendi topraklarında tutup kendi topraklarını savunmaya çalışıyorlar.

Eğer vassalınıza Defansif Kal derseniz bu sefer vassalınız sizin veya müttefiklerinizin topraklarında istediği gibi hareket ediyor ancak kesinlikle düşman topraklarına ilerleyip çeşitli saldırılara geçmiyor. İsyan sorununuz varsa veya siz düşmana doğru ilerlerken vassallarım toprağımı savunsun diyorsanız bu seçeneği seçebilirsiniz.

Son seçenekle vassallarınıza Kuşatma emri verebiliyorsunuz, bu emri aldıklarında vassallar düşmanla birebir karşılaşmadan olabildiğince kaçınır bir şekilde, sadece boşta kalan kaleleri kuşatmaya çalışıyor. Ben düşman ordusuyla ilgileneyim, vassalım ise kuşatmalarla ilgilensin diyorsanız bu seçeneği seçebilirsiniz.

Bu 3 seçenek de daha önce Art of War örneğinde bahsettiğimiz üzere potansiyel ‘bu mekanik olmadan nasıl oynuyormuşum’ dedirtecek seçenekler.

Bunların yanı sıra artık vassal arayüzünden vassallarınıza dair daha ayrıntılı bilgiye ulaşabiliyorsunuz ve belki de daha önemlisi vassallarınızın topraklarında geliştirmeler yapabiliyorsunuz. Bir vassalın toprağında geliştirme yaptığınızda bunun sonucu olarak vassalınızın bağımsızlık isteği azalıyor.

İncelemenin bu kısmında diğer mekaniklere oranla daha geride kalan değişikliklerden bahsedeceğiz.

Lider Özellikleri

Sadece hükümdarlarınız değil, general ve amiralleriniz de çeşitli özelliklere sahip olabiliyor. Muharebelerde elde ettiğiniz savaş geleneği değerine göre savaşa müdahil olmuş komutanlarınız mevcut çok sayıda özellikten birine sahip olabiliyor. Bu özelliklerin tamamı pozitif özellikler.

Kraliçeler

Artık başka bir ülke ile kraliyet evliliğine sahip olduğunuzda Kraliçe elde ediyorsunuz. Bu kraliçe yeri geldiği zaman naipler konseyini devredışı bırakıp ülkenin komple yönetimini dahi devralabiliyor. Tabi ki başka bir ülkeden gelmiş bir kraliçeye sahip olduğunuzda o ülkeyle olan ilişkileriniz güçleniyor.

Devrimci Cumhuriyetler

Devrimci Cumhuriyetlere de tıpkı tüccar cumhuriyetleri veya en basitinden Ming gibi çeşitli fraksiyonlar eklenmiş. Bu fraksiyonlar dominant unsur olmaları halinde çeşitli avantajlar sağlıyorlar. Ancak halen Devrimci Cumhuriyet’e dönüşmekteki tarihsel gerçeklerden kaynaklanan oynanış sorunlarına çözüm bulunabilmiş değil.

Yeni Savaş Sonu Ekranı

Kim kazandığı bir savaş sonrası düşmanının savaş genelinde toplamda kaç askerini yokettiğini görmek istemez ki? Artık savaş sonu ekranında hangi ülkenin ne kadar asker kaybettiğini görebiliyorsunuz, böylelikle multiplayerda ‘tüm işi ben yaptım’ diyen arkadaşınızın aslında ne kadar adam kaybettiğini görmeniz mümkün.

Osmanlı’ya Özel Yönetim Biçimi

Osmanlı sahip olduğu özel yönetim biçimiyle artık asla Osmanlı hanesini kaybetmiyor, böylelikle ismi bilinmedik bir hanedanın yönettiği Osmanlı İmparatorluğu’na rastlanmıyor. Aynı zamanda bu özel yönetim biçimi sayesinde hükümdarlık özellikleri açısından diğer devletlerden bir tık ileride oluyorsunuz.

Tüm bu değişikliklerle birlikte Rights of Man, ana amacı olan ‘oyuncunun oyun üzerindeki kontrolünü’ arttırmayı başarmışa benziyor. Ancak bu kontrolün artışı kimileri için gereğinden fazla olabilir, özellikle yeni teknoloji sistemiyle birlikte Afrika’da Rönesans’ı yaşadığınızda sadece ülkeniz üzerinde değil, sanki biraz da tarihin akışı üzerinde kontrol sahibi olmuşsunuz gibi hissedebilirsiniz. Ancak her şeyiyle Rights of Man şüphesiz ki Europa Universalis IV’ün Art of War’dan sonraki en hırslı ve en isabetli eklenti paketlerinden birisi olmaya aday.

Yazar: Ali Alper Duman

Yayın Direktörü @ Strategyturk