Europa Universalis IV’ün Golden Century eklentisi beraberinde 1.28 “Spain” yamasıyla birlikte geçtiğimiz hafta çıktı. Bu eklentiyi çıkış öncesi Strategyturk Twitch kanalında 3 gün boyunca sizler için deneme fırsatı edinmiştik. Golden Century için yaptığımız Strategyturk Gala serisinde ilk olarak Kastilya ile oyuna başlamış, görev ağaçlarını ve yeni oynanış mekaniklerini incelemiş, ardından diğer ülkelerdeki içeriklere odaklanıp son olarak Endonezya’daki bir korsan devletiyle oynamıştık. Bu yazıda sizler için Europa Universalis IV’ün yeni eklentisi Golden Century’i artılarıyla ve eksileriyle inceleyeceğiz.

İncelemenin ilk başlığı incelemenin içeriğine giriş öncesi bu gibi oyunların/içeriklerin karşılaştığı çeşitli problemlere yönelik bir başlık, dolayısıyla spesifik olarak Golden Century’nin mekaniklerinin değerlendirilmesini okumak istiyorsanız ilk başlığı atlamak isteyebilirsiniz.

Kararlar, Vaatler ve Sonuçlar

Her öğenin, her oyunun veya eklentinin vadettiklerine göre değerlendirilmesi gerekir.  Bu raddede hem oyunların hem de özellikle eklentilerin yapısını ve içeriğini, dolayısıyla vadettiklerini iyi anlamak önem taşır. Bu vaatler öncesinde verilen tasarımsal kararlara dayanırlar ve evet, bu kararlar gayet de yanlış kararlar olabilirler.

Bu raddede gösterilebilecek güncel ve güzel bir örnek Total War’ın Saga adını verdiği farklı bir formülle çıkarttığı tarihsel oyunu olan Thrones of Britannia. Thrones of Britannia kendi içerisinde bazı sıkıntılara, eksiklere ve yanlışlara sahip olan bir oyun olsa da, çoğu zaman oyuncu kitlesinin oyuna yaklaşımını asıl etkileyen şey bu eksikler değil – oyuncu beklentileriyle kesişmeyen tasarım kararlarının sebep olduğu sonuçlardır. Örneğin oyuncu tüm Avrupa haritasını kapsayan büyük bir oyun bekliyorsa, Thrones of Britannia’yı sadece Britanya’yı içerdiği için yetersiz bulabilir, ancak bu Thrones of Britannia’nın kendi içerisinde kötü bir oyun olduğu anlamına gelmez – çünkü Thrones of Britannia’nın oyuncuya vadettiği oyun sadece Britanya’yı içeren bir oyundur, fazlası değil. Bu da Thrones of Britannia’nın Thrones of Britannia olduğu için beğenilmediği anlamına gelir.

Benzer bir sorunun Europa Universalis IV: Golden Century eklentisinde de karşımıza çıktığını görüyoruz. Bu eklenti ana eklentilerden birisi değil, bu eklenti bir Immersion Pack. Tıpkı Total War’daki Saga formülü gibi bu eklentiler bir bölgeye odaklanıyor ve eklentilerden daha küçük boyuttalar. Geçmişte Third Rome eklentisi Rus kültürüne ve Ortodoks mezhebine, Rule Britannia eklentisi ise Britanya adalarına odaklanmış, bu bölgelere çeşitli mekanikler eklemişti.

Çıkarılmış 3 Immersion Pack’in de Steam sayfalarına bakıldığında oyuncu incelemelerinin karışık ve altı seviyelerde olduğu görülebilir. Bu durum illa ki verilen tasarım kararları çerçevesinde bu eklentilerin kötü birer Immersion Pack oldukları anlamına gelmiyor, durumların ilginçleştiği kısım da tam olarak burası: eklentilerin Immersion pack oldukları için beğenilmemiş olma ihtimalleri. Özünde strateji oyunlarının farklı DLC politikaları ve bu farklı DLC politikalarının oyuncularda getirdiği farklı beklentiler var ve bu DLC’ler aslında vadettikleri şeyleri yerine getiriyor olsalar da oyuncu beklentileriyle kesişmiyor olabilirler. Bu raddede Immersion Pack’in vadettikleri çerçevesinde iyi bir eklenti olup olmadığını anlamak daha da zor bir hal alıyor.

Europa Universalis IV’ün bu tarz eklentilerinde öne çıkan ilk tuhaflık, işin vaat yönünün çok da net olmaması. Immersion Pack bir bölgede oynanışı geliştirmeyi amaçlayan eklentiler. Ancak bu geliştirmenin ne yollarla yapıldığı net değil. Örneğin Civilization serisindeki uygarlık eklentilerine baktığınızda her uygarlığın kendisine has birimi, bonusu, binaları, lideri vb. özellikleri vardır. Evet bu özellikler birbirinden farklılık gösterir, ancak oyuncular yeni bir uygarlık duyurulduğunda o uygarlığın özel birimi olacağını bilirler. Europa Universalis IV’ün Immersion Packlerinin ne içereceği oyuncular tarafından net çizgilerle bilinemiyor ve bu bilinmezlik monotonluğu engellese de çoğu zaman negatif etki yaratıyor.

Third Rome ile Rus devletlerinin hükümet arayüzüne 3 özel buton, özel Streltsy birimleri ve Ortodoksluk mekanikleri eklendi ancak ondan sonraki Immersion Pack olan Rule Britannia’da ne özel yönetim biçimi butonları vardı ne de Britanya ülkeleri için özel bir birimler. Rule Britannia’da görev ağaçlarını saymazsak daha önceki Immersion Pack’ten tamamen farklı olarak denizcilik doktrinleri, ticaret ürünü olarak kömürün ortaya çıkarak sanayi devriminin imite edilmesi gibi çeşitli mekanikler oyuna eklendi. Şimdi Golden Century’e baktığımızda yine önceki bu tarz eklentilerde ilgili bölgeler için oluşturulmuş bazı mekaniklerin yer almadığını ve bazı yeni unsurların göze çarptığını görüyoruz. Gelin Golden Century’nin mekaniklerini teker teker ele alalım ve Golden Century iyi bir eklenti mi sorusuna cevap arayalım.

1.28 “Spain” Yaması ve Görev Ağaçları

Golden Century ile birlikte çıkan 1.28 “Spain” yaması beraberinde İberya, Kuzeybatı Afrika ve Orta Amerika için geçerli bazı harita değişiklikleri ve yeni ülkeler içeriyor. Bu yamayla birlikte aynı zamanda buradaki ülkelerin idealarında da yenilikler yapılmış, daha önceleri kendi idealarına sahip olmayan bazı ülkelere has idealar eklenmiş. Tüm bu değişiklikler oyunun o bölgesini daha ayrıntılı kılma amacının yanı sıra, o bölgedeki oynanışı yenileme ve tazeleme amacı güdüyor. Bunun yanı sıra Golden Century ile birlikte Portekiz, Navarra, Kastilya, Gırnata, Aragon, Fas ve Tunus için görev ağaçları ve İspanya/Endülüs gibi kurulabilir ülkelerle gelen ekstra görevler ekleniyor.

Görev ağacı mekaniği ilk olarak Rule Britannia ile birlikte çıkan yamayla oyuna eklenmişti. O zamana kadar 3 görevden birini seçmek ve tamamlamak üzerine işleyen bu sistem yerini daha önceden belirlenmiş – çoğu zaman tarihsel – görev ağaçlarına bırakmıştı. Görev ağaçları mekaniğini Rule Britannia incelemesinde detaylı bir şekilde incelemiştik. Paradox bu görev ağacı konseptiyle bu tarz bölgesel eklentileri için kendisine bir çalışma alanı oluşturmuş durumda. Ancak bu durum, görev ağacı sisteminin kendisine has zayıf yönlerinin olmadığı anlamına gelmiyor.

Paradox çıkarttığı içeriklerde çoğu zaman kendisini zaman içerisinde geliştiren bir firma. Bunun örneğini oyundaki ilk eventlerle Dharma’da gelen oynanışla daha iç içe eventlerde görebildiğimiz gibi görev ağaçlarında da görüyoruz. Golden Century ile birlikte gelen görev ağaçları özünde bu ülkelerle oynanışı rahatlatmayı ve yönlendirmeyi amaçlasa da özellikle Portekiz ve Gırnata/Endülüs görev ağacı birçok yönden ilginç noktalara sahip. Burada not edilebilecek ilginç bir durum tarihselliğin aslında oyunda sırıtan bir faktör olarak yer alabilmesi, örneğin sırf tarihte aile ilişkileri ve verasetler sonucunda İspanya’nın Hollanda bölgesinde toprak sahibi olması bu yeni görev ağacında İspanya’ya Hollanda topraklarında claimler verilmesi olarak yansımış, sizin oyununuzda işler o yönde gitmezse biraz tuhaf bir şekilde yoktan yere Hollanda’da hak sahibi olmuş bir şekilde görebiliyorsunuz kendinizi. Ancak tüm bunlar işin özünde ilgili ülkeleri güçlendirme amacı güdüyor, Kastilya ile oynarken erkenden Portekiz’i hakimiyetiniz altına alabiliyor, oyunun orta ve son dönemlerinde Avusturya’yı tahtınıza bağlamaya çalışabiliyorsunuz.

Bu raddede ele alınması gereken bir diğer husus Europa Universalis IV’ün 2013 çıkışlı bir oyun olması. Oyun bu zamana kadar 27 büyük yama aldı. İlk baştaki eklentiler daha kapsamlı mekanikler ve içerikleri beraberinde getirirken, oyunun gelişimi esnasında daha bölgesel ve küçük çaptaki mekanikler ön plana çıkmaya başladı. Buradaki tuhaflık ülkelere has görev ağacı, özel birimler, özel hükümet etkileşimleri gibi mekaniklerin bu gelişimin çok geç bir döneminde üretilmesi ve ortaya çıkması ve sonrasında çoğu zaman eklentilerle “sabit bir şekilde” desteklenememesi. Şu anda oyunda Mançu için, Rusya için, Osmanlı için, Hint devletleri için bazı özel birimler var. İber yarımadasına odaklanan bir eklenti duyurulduğunda benim aklıma gelen ilk şey kendisine has bonusu olan, İspanya için özel bir birim. Bu raddede belki bir farklılık yapılıp örneğin Portekiz’in özel biriminin bir kara birimi değil de bir deniz birimi olması. Ancak Golden Century’nin görev ağaçları hariç önceden oluşturulan bu alanları doldurmakta yetersiz kaldığını ve bunun yerine Rule Britannia’ya benzer bir biçimde kendisine farklı alanlar açtığını görüyoruz.

Azınlık Kovma ve Kutsal Tarikatlar

Azınlık Kovma mekaniğiyle kolonici bir ülkeyle oynarken ülkenizde ana kültür dışında kalan bölgelerde yer alan nüfusu zorla yeni dünyadaki kolonilerinize gönderebiliyorsunuz. Bu eyleminiz ana topraklarınızda kültürel ve dini anlamda daha stabil ve isyan riski yaşamayan bir ortamda yaşamanızı sağlarken, kolonilerinizin daha gelişmiş topraklara sahip olmasını sağlıyor. İlgili koloni tamamlandığında seçtiğiniz bölgedeki azınlığın oradan ayrıldığını ve o bölgenin sizin ana kültürünüze ve dininize geçtiğini görüyorsunuz. Özellikle İberya yarımadasını ele alırsak bu şekilde gerek Leon kültüründeki toprakları gerekse Endülüs kültüründeki toprakları Kastilyalı hale getirebiliyorsunuz.

Paradox oyuncular için daha çekici olan kazan-kazan mekaniklerini daha isabetli buluyor. Bu mekanik de özünde kazan-kazan mekaniği çünkü sözde bir yerdeki nüfusu kolonilerinize taşıyor ve kolonilerinizde buna yönelik gelişmişlik avantajı elde ediyorsunuz, ancak taşınan nüfus doğrultusunda anakaradaki topraklarınız gelişmişlik kaybetmiyor – dolayısıyla hem anakarada kültürel ve dini isyancıya sebep olabilecek bir etkenden kurtuluyorsunuz, hem de daha gelişmiş kolonilere sahip oluyorsunuz. Bu raddede verilebilecek bir örnek normal kolonicilikten farklı olarak azınlık kovma mekaniğini kullandığınız zaman kolonistinizi geri çekemediğiniz.

Golden Century ile birlikte eklenen bir diğer mekanik dini tarikatlar. Bu tarikatlar eyalet arayüzünden atanabiliyor, 3 farklı seçenekte her seçenek için ADM, DIP veya MIL puanı harcamanız gerekiyor. Bu harcamayı sadece ilk seferde yaptığınız için asıl güçlü avantajlarını tıpkı binalar gibi uzun vadede gösteriyorlar diyebiliriz. Özünde bu tarikat mekaniği estate mekaniğiyle tasarımsal bir kesişme yaşıyor gibi görünüyor. Estate mekaniğinin mantığı topraklarınızın kontrolünü çeşitli bonuslar ve etkileşimler karşılığında ülkedeki soylu sınıfı, din sınıfı gibi çeşitli güç odaklarına vermeniz. Burada da 3 tarikat içerisinde tam olarak aynı durumu gerçekleştiriyorsunuz – bu da toprağın soylulara, eyaletin ise tarikata verilmesi gibi tuhaf görüntülere sebep olabiliyor.

Gırnata ile başarılı bir oyun yaşamanız durumunda bu tarikatların bir de Müslüman versiyonları mevcut, hatta Müslüman versiyonlarının Katolik versiyonundan daha güçlü olduğu dahi söylenebilir. Kendi topraklarınızın yanı sıra diğer devletlerin – örneğin Portekiz’in toprağını hangi tarikata verdiğini inceleyebiliyorsunuz. Yapayzekanın özellikle bu raddede tamamı Katolik eyaleti dini dönüşüm gücü sağlayan tarikata vermek gibi bazı enteresan kararları göze çarpıyor.

Sancak Gemileri, Doktrinler ve Kıyı Bombardımanı

Eklentinin en beğendiğim özelliği sancak gemileri mekaniği. Denizde görev alan belli bir sayıda denizciye sahip olduktan sonra sancak gemisi yapabiliyorsunuz, bunu yaparken bazıları sadece sancak gemisini etkileyen bazıları ise sancak gemisinin yer aldığı filoya etki eden 3 bonus seçmeniz gerekiyor. Golden Century’nin teması gereği aralarında Kastilya ve Portekiz’in de bulunduğu bazı ülkelerin kendilerine has sancak gemisi bonusları var, bu bonusların birçoğunun mevcut bonusun daha güçlüsü basitliğinde olmaları göze çarpıyor. Bunların yanı sıra tüm İberya devletleri için seçilebilir özel bir denizcilik doktrini ve Portekiz’in bu doktrinin yerine yeni kıyı bombardımanı mekaniğiyle ilişkili bir doktrini mevcut.

Kıyı bombardımanı mekaniği kalelerin surlarında delik açmak için topçularla yapılan kara bombardımanının deniz versiyonu, tahmin edebileceğiniz üzere ilgili kalenin denize kıyı olması ve bombardıman yapacak donanmada belli bir top sayısının olması gerekiyor. Oyunda nasıl Kastilya’ya has bazı yeni bir reform azınlık kovma ücretini ucuzlaştırıyorsa, Portekiz’in denizcilik doktrini de kıyı bombardımanı mekaniğini ucuzlaştırıyor ve gemilerle ablukanın kuşatmaya olan etkisini güçlendiriyor. Eklentideki içerikler büyük oranda zayıf kalsa da, bu içeriklerin birbirini desteklemesi tematik olarak önemli bir artı.

Korsan Cumhuriyetleri ve Birim Modellemeleri

Golden Century ile birlikte dünyanın çeşitli noktalarında ortaya çıkabilen 9 korsan devleti var, bu devletlerin yanı sıra bazı koşulları sağlamanız durumunda – ki bu koşullar oldukça kısıtlayıcı – korsan cumhuriyetine dönüşebiliyorsunuz. Korsan cumhuriyetine dönüşmeniz bazı özel mekaniklere ve reformlara erişebilmenizi sağlıyor. Sağ altta görebileceğiniz bu mekanik arayüzü aslında Europa Universalis serisinin en eski mekanik konseptlerinden birisi ve bu konsepte tüccar cumhuriyetlerinde, devrimci cumhuriyetlerde ve Mandate of Heaven öncesi Ming’te de rastlanabilir. Korsanlardaki fraksiyon mekaniği gerek oynanışla bağlantısının azlığı gerekse puan harcayarak basit bir biçimde manipule edilebilip istendiği vakit istendiği fraksiyon başa geçirebildiği için yüzeysel kalabilen bir mekanik.

Bu noktada belirtilmesi gereken önemli bir husus korsan cumhuriyetlerinde içeriklerin hatrı sayılır bir kısmının özel korsan cumhuriyeti yönetim biçiminde ve reformlarında olması.Hükümet reformları mekaniği de Dharma eklentisinin bir parçası. Dolayısıyla eğer Dharma eklentisine sahip değilseniz ve Golden Century’i alırsanız, Golden Century’deki korsan mekaniklerinde hükümet reformlarına erişemiyorsunuz, bu da bir eklentideki mekaniğin tam potansiyeline ulaşılabilmesi için başka eklentinin alınmış olmasının gerekmesi gibi sıradışı bir duruma sebebiyet veriyor. Korsan cumhuriyetlerinde oynarken reform aracılığıyla daha monarşivari bir yönetim biçimine geçebiliyorsunuz – eğer Dharma eklentisine sahip değilseniz reform geçiremeyeceğiniz için böyle bir lüksünüz de yok.

Tüm bunların yanında Golden Century ile birlikte oyuna 12 dakikalık müzik ve çok sayıda birim ve gemi modellemeleri ekleniyor.

Nihai Karar

Golden Century kendi içerisinde hoş mekaniklere sahip olsa da, Paradox’un Immersion Packlerde yaşadığı sorunların bana kalırsa en önemlisi olan mekaniklerin düzensizliği ve belirsizliği sorunundan müzdarip bir eklenti. Eklenti özünde İberya yarımadasına odaklandığını vadetse de, eklenti içeriklerinin farkedilebilirliğini bu ülkelerle sınırlandırmamak adına sancak gemisi gibi, azınlık kovma gibi diğer ülkelerde de kullanabileceğiniz bazı içeriklere sahip. DLC politikası itibariyle ben belli bir bölgeye odaklanan eklentilerde sert çizgileri daha isabetli buluyorum, çünkü sert çizgilerle sadece o bölgeye içerik eklediği zaman “o eklentiyi almamanız durumunda” o bölgenin dışındaki ülkelerle olan oyununuzda bir eksiklik yaşamıyorsunuz – bu da oyuncunun eklentiyi satın alıp almamak konusunda daha net bir reaksiyon verebilmesini, eklentinin odaklandığı bölgeyi ilgi çekici bulmaması gibi durumlarda ikilemde kalmamasını sağlıyor.

Golden Century dahil tüm Immersion Packlerin sıkıntısı odaklandıkları ülkeleri çoğu zaman güçlendirecek yeni mekanikler eklemelerine karşın, bu güçlendirmelerin sığ kalabilen yollarla yapılması ve bu yeniliklerle bu ülkeleri oynanışsal olarak “ilginçleştirmekte” yetersiz kalınması. Eski mekaniklerde örneğin Nahuatl mekaniklerine, örneğin İnka mekaniklerine baktığımızda orada ülkelerin reform mekaniklerinin oynanışla birbirine bağlandığını görüyoruz, evet oyuna eklenen içeriklerin yapısı zaman içerisinde değişebilir ancak bu değişimin basit birer moda akımı haline gelip bir süre sonra ortadan kaybolması endişe verici bir tablo ortaya çıkartıyor.

En basitinden hem Third Rome’da hem Cradle of Civilization eklentilerinde çok kere kullanılan ADM/DIP/MIL hükümet etkileşimlerini oynanış içerisinde karşılıkları olacak bir biçimde İberyalı devletler için oluşturulabilirdi. İberyalıların bonustan ibaret olmayan, oyuncuların buna yönelik strateji yapmalarını gerektiren özel birimleri olabilirdi, örneğin “başkentin dışındaki kıtalarda moral bonusuna sahip” Conquistador birimleri veya Portekiz için düşman limanına yanaşıp gemilerdeki “denizcilerle” asker çıkartmadan orayı işgal edebilecek özel gemi türü, tarihten çok sayıda örnek verilebilecek bir biçimde İberyalıların Afrika devletlerini Katoliklikle tanıştırması ve Katolikleştirdiği ülkenin büyüklüğüne göre bundan bir kazanç elde etmesi, sonuç itibariyle İberya’dan bahsediyoruz ve İberya tarihinde gerek savaş, gerek ekonomik, gerek diplomatik, gerek dini, gerek ticari oyunda kullanılabilecek çok şey var, Golden Century içerdiklerine bakıldığında çok da kötü bir eklenti değil – ancak biraz geriye yaslanıp uzaktan bakıldığında potansiyeline ulaşabilmiş bir eklenti de değil.

İberya yarımadasındaki oynanışı ilgi çekici buluyorsanız, korsan cumhuriyetleriyle yedi denize hükmetmek istiyorsanız, genel olarak kolonici ülkelerle oynamak ilginizi çekiyorsa Golden Century’î almayı değerlendirebilirsiniz. Eğer bu yukarıda saydıklarımdan hiçbiri sizi cezbetmediyse, bu eklenti için indirimleri beklemek isteyebilirsiniz.

Yazar: Ali Alper Duman

Yayın Direktörü @ Strategyturk